Genel Tanıtım

Virüsler, bakteriler ve ender olarak mantar enfeksiyonlarının akciğerlere ulaşmasıyla oluşan zatürre epeyce bulaşıcıdır. Zatürre ülkemizde 0-4 yaş ortası çocuklarda birinci sıradaki mevt nedenlerinden biridir.
Hastalık her yaşta görülebiliyor fakat 2 yaş altı çocuklarda, bağışıklık sistemi çok zayıf şahıslarda ve 65 yaş üstü bireylerde zatürre hayli tehlikeli olabiliyor. Zatürre, daha çok kalp hastalığı ya da evvelce geçirilmiş akciğer hastalığı olan çocuklar ile erken doğumlarda görülüyor.

Dünya Sağlık Örgütü bilgilerine nazaran dünyada her yıl 100 şahıstan 1-2’si zatürreye yakalanıyor. Zatürre belirtileri üst teneffüs enfeksiyonu, koronavirüs belirtileri ve griple çok sık karıştırıldığı için hastalar doktora geç başvurabiliyor, bu da hastalığın ilerlemesine ve tedavinin gecikmesine yol açıyor. Dünyadaki tüm ölümlerin yaklaşık %7 kadarının zatürre nedeniyle olduğu düşünülüyor.

Özellikle KOAH, diyabet, kalp hastalığı ve böbrek yetmezliği üzere kronik hastalığı olanlar; küçük çocuklar, gebeler ve yaşlıların zatürreden korunmak için zatürre aşısı olması için doktora başvurmaları gerekiyor.

Nasıl Bulaşır?

Zatürreye yer hazırlayan grip ve gibisi viral teneffüs yolu enfeksiyonları epey bulaşıcıdır. Hapşırık ve öksürükle yayılabildikleri üzere ağız, bardak, mendil, çatal-kaşık, kapı kolu üzere eşyalara temas ve sonrasında ellerin ağıza teması ile de bulaşabilirler.
Hasta kişinin, yaşlılar, gebeler ve çocukların yanına yaklaşmaması çok kıymetlidir. Toplu taşıma araçları ve kalabalık yerler da riski artırır.

Nadir olsa da ağız ve mide içeriğinin teneffüs yollarına kaçması, kimi kimyasalların solunması da zatürreye neden olabilir.

Korunma

Zatürreden korunmanın değerli bir yolu aşılardır. Sağlık Bakanlığı, ulusal aşı takviminde tüm çocukların 2, 4, 6 ve 12’nci ayların sonunda zatürre aşısı olması gerektiğini bildirmiştir. Bunun yanı sıra, risk faktörleri bulunan, bilhassa 65 yaşın üzerindeki bireylerin mevzuyla ilgili olarak doktorlarına istişareleri epey kıymetlidir.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Özellikle burnunuza ve ağzınıza dokunduktan sonra ve yiyecekleri kullanmadan önce ellerinizi düzenli ve iyice yıkayın.
• Öksürme ve hapşırma sonrası kullandığınız mendili atın ve mümkünse ellerinizi yıkayın.
• Bardak veya mutfak eşyalarını başkalarıyla paylaşmayın.
• Sigara, alkol vb. bağışıklık sisteminizi baskılayan ve güçsüz düşüren alışkanlıklardan uzak durun.

Nedenleri

Zatürre çoğunlukla Streptococcus pneumoniae (Pnömökok mikrobu) ismi verilen bakterilerin neden olduğu enfeksiyonun sonucudur. Toplumsal kaynaklı zatürrelerin %50’sinin bu bakteriden kaynaklandığı bilinmektedir. Bunun yanı sıra, Haemophilus influenza, Mycoplasma pneumoniae üzere çeşitli bakteriler de zatürreye neden olabilmektedir.
Ayrıca, rhinovirus, coronavirus, influenza, adenovirus üzere mevsimsel soğuk algınlığı ve grip nedeni olan virüsler ile, bilhassa çocuklarda bronşiolite sebep olan RSV (respiratuar sinsityal virüs) de zatürre etkeni olabilmektedir.

Mantar kaynaklı zatürreler çok enderdir ve bağışıklık sistemi çok düşük bireylerde görülür.

Belirtiler

Bilhassa havaların soğuması ile birlikte zatürre hastalığının görülme sıklığı da artıyor. Basitçe, bu hastalığın belirtileri, öbür üst teneffüs yolu enfeksiyonları ile tıpkı oluyor. Burun akıntısı, hapşırık, öksürüğü izleyen belirtiler bir müddet sonra ortaya çıkıyor.

Zatürre, birçok vakit koronavirüs (COVID-19) yahut griple karıştırılarak tedavisinde geç kalınması önemli sıkıntılara hatta hayati riske bile neden olabiliyor. Bilhassa 3 gün geçmeyen yüksek ateş, göğüs ve yan ağrısı ve genel durum bozukluğu zatürreyi gripten ayırt etmede kıymetli bir işarettir.

Zatürrenin Belirtileri

• Öksürük
• Yüksek ateş
• Üşüme ve titreme
• Devamlı seyreden sarı-yeşil balgam
• Hızlı soluk alıp verme
• Nefes almada güçlük
• Göğüs ağrısı
• Baş ağrısı
• Yan ağrısı
• Yorgunluk ve halsizlik
• Karın ağrısı ve karında şişkinlik
• Kusma ya da kusacakmış hissi
• 65 yaş üstü kişilerde bilinç bulanıklığı

Tanı Yöntemleri

Zatürre önemli bir hastalıktır ve süratlice teşhis edilerek tedaviye başlanması gerekir. Doktorunuz evvel şikayetlerinizi dinleyip tıbbi hikayenizi aldıktan sonra fizik muayene uygulayacaktır. Zatürre teşhisinde, bilhassa akciğerlerin muayenesi çok kıymetlidir.
Fizik muayenenin yanı sıra, doktorunuz klinik durumunuza nazaran, tanıyı mutlaklaştırmak ve tedaviye istikamet verebilmek ismine akciğer sineması, bilgisayarlı tomografi, kan tetkikleri, balgam kültürü üzere tetkikler isteyebilir.

Tedavi Yöntemleri

Zatürrenin tedavisinde hastanın klinik durumu, yaşı, etken olan bakteri yahut virüsün çeşidi, radyoloji ve laboratuvar bulguları ve şahsî risk faktörleri dikkate alınır.
Solunum yetmezliği bulguları varsa tedavinin hastanede yapılması uygun görülebilir. Lakin hastanın genel durumu ve klinik bulguları uygunsa yakın aralıklarla denetime çağırılmak üzere tedavisi konutta yapılıp, takip edilebiliyor.

Viruslerin neden olduğu zatürrelerde antibiyotik tedavisi genel olarak kullanılmaz. Bu türlü durumlarda doktorunuz size istirahat etmenizi ve bol sıvı tüketmenizi tavsiye eder ve uygun olması halinde şikayetlerinizi azaltacak kimi ilaçlar verebilir.

Belirtileriniz şiddetliyse yahut komplikasyon yaşama olasılığınızı artıran diğer şartlarınız varsa, tedavinin hastanede devam etmesi gerekebilir. Bakterilerin neden olduğu zatürrede antibiyotik tedavisi uygulanır. Zatürre hastalığında istirahat çok değerlidir. Hastalık güzelleştikten sonra bir ay boyunca hafif halsizlik hissedebilirsiniz.

Hastaların doktora gitmeyip kendi kendine antibiyotik kullanması ise hastalığı çok daha ağırlaştırır ve tehlikeyi artırır. Katiyetle doktora gitmeden eş-dost önerisi ile ilaç kullanımından kaçınılması gerekir. Çok antibiyotik kullanımı ve uygun olmayan ilaçların seçilmesi, dirençli mikroorganizmaların gelişmesine ve hasebiyle gerçek tedavinin muvaffakiyetinin azalmasına neden olabilir.