Uzmanlar, hayallerin gizemini açıklıyor: Gerçekçiler çünkü…
Binlerce yıllık insanlık tarihinde yazı ortaya çıkarmaz hayaller da belgelenmeye başlamış. Fakat hâlâ gece uyurken görülen ve kimi vakit son derece net bir halde hatırlanan, kimi vakit ise hafızada hiç yer etmeyen düşlerin gizemi çözülemedi.
Northwestern Üniversitesi Davranışsal Uyku Tıbbı Laboratuvarı ve Eğitim Programı Yöneticisi Jennifer M. Mundt, düşleri hatırlamanın olağan olduğu kadar hatırlamamanın da olağan olduğunu söylüyor. Lakin bazen hayaller rahatsız edici bir hale gelerek insanları uykularından edebilir. Bu durum tertipli olarak yaşandığında da sıhhati tehdit edebilir.
Hatırlansa da hatırlanmasa da beşerler her gece uyurken hayal görürler. Tipik bir uyku döngüsü yaklaşık 90 ila 110 dakika sürer ve iki ana basamak ortasında geçiş yapar: Süratli olmayan göz hareketi ve süratli göz hareketi (REM) uykusu.
BU HAYALLER DAHA GERÇEKÇİ
Rüyalar her iki uyku evresinde de meydana gelse de daha canlı olanlar REM uykusu sırasında gerçekleşir, zira o vakit beyin aktivitesi artar. Hatta araştırmalar, REM uykusu sırasındaki beyin aktivite seviyelerinin, uyanık olunan vakitle karşılaştırılabilir olduğunu gösteriyor. Hafıza ve hisleri denetim eden amigdala ile hipokampus da dahil olmak üzere beynin birtakım bölgeleri daha da etkin hale gelir. Araştırmacılar bu durumun, REM uykusu sırasında görülen düşlerin neden daha gerçekçi olduğunu açıklayabileceğini belirtiyor.
İnsanlar, gece boyunca dört ila altı uyku döngüsünden geçiyor. Her ek döngüde, REM’de biraz daha fazla vakit geçirilir, böylelikle hayal kurmak için daha fazla vakit olur. Bu nedenle, uykuya daldıktan çabucak sonraya kıyasla uyanmaya yakın düşlerin hatırlanma mümkünlüğü daha yüksek. Ayrıyeten, bir REM döngüsünün ortasında uyanıldığında, o sırada görülen hayalin hatırlanma mümkünlüğü da daha yüksek.
RÜYANIN İÇERİĞİ DE HATIRLAMA DA ETKİLİ
Tüm bunlara ek olarak uzmanlar, zamanlama ile bir arada hayalin etkileyiciliğinin de hatırlamada kıymetli olduğunu belirtiyor.
Michigan Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde yardımcı klinik psikiyatri profesörü ve Michigan Tıp Uyku Bozuklukları Merkezleri’nde danışman olan Alan Eiser, hayal ne kadar çarpıcı ve ağır hissettirirse, onu hatırlama mümkünlüğünün o kadar yüksek olduğunu söylüyor.
Uzmanlar kimi rahatsız edici yahut olağandışı hayallerin, beta-bloker ismi verilen kardiyovasküler ilaçlar, venlafaksin üzere antidepresanlar ve uykusuzluk ilaçları dahil olmak üzere kimi ilaçların yan tesiri olduğuna da dikkat çekiyor. Kabusların ise travma sonrası gerilim bozukluğu, hamilelik ve alkol, husus bağımlılığı üzere alışkanlıklardan kurtulmaya çalışılırken görülebildiğini belirtiyorlar.
KÂBUSLAR NASIL ÖNLENİR?
UC Davis Tıp Okulu’ndan Profesör Temitayo Oyegbile, “Kabuslar uzun bir müddet boyunca güzel bir gece uykusunu bariz biçimde bozduğunda, düş görme bir sağlık sorunu haline gelebilir” diye uyarıyor.
Mundt, kabusları önlemenin birinci adımının kâfi ölçüde uyumak olduğunu söylüyor. Kabuslar hâlâ devam ediyorsa ve tekrar uykuya dalmakta zorluk çekiliyorsa, uyanık olunduğunu hatırlamak için etraftaki objelerin farkına varmanın, incelemenin tesirli olabileceğini belirtiyor.