Öksürük vücudun balgam veya yabancı tahriş edici maddeleri boğazdan temizlemek için kullandığı bir refleks aktivitedir. Akciğerlerden havanın hızlı bir şekilde atılması şeklinde gerçekleşir.
Toz, alerjen, kirlilik veya duman gibi tahriş edici ajanlar, üst ve alt solunum yollarına girdiğinde, beyne mesaj gönderen sinirleri uyarır ve merkezi sinir sistemi onların varlığından haberdar edilir. Uyarıyı alan beyin, göğüs ve karın kaslarına ilgili maddeyi uzaklaştırması için emir verir. Böylece kaslar kasılarak akciğerlerdeki havayı öksürük yoluyla ani bir şekilde dışarı atar. Ara sıra görülen öksürük normal ve sağlıklı bir durumdur. Fakat birkaç hafta boyunca devam eden veya renksiz veya kanlı balgamla birlikte görülen öksürük tıbbi yardım gerektiren bir durumu gösterebilir.
Öksürük nedir?
Öksürük yabancı partiküllerin, mikropların, tahriş edici maddelerin, sıvıların ve mukusun boğaz ve solunum pasajından temizlenmesini sağlayan istemli veya istemsiz bir mekanizmadır. Akut, subakut ya da kronik olmak üzere farklı şekillerde görülebilir. Genel olarak üç haftadan kısa sürerse akut; 3 ila 8 hafta arasında sürerse ve bu sürenin sonunda iyileşirse subakut ve sekiz haftadan uzun süren kalıcı bir öksürük varsa kronik öksürük adını alır. Öksürük çoğunlukla iki hafta içinde tamamen ya da önemli ölçüde iyileşir
Ösürük neden olur?
Solunum yollarının temizlenmesi amacıyla devreye giren vücudun doğal refleksi olan öksürük çeşitli nedenlere bağlı olarak normalden daha sık tetiklenebilir.
Öksürük genellikle virüslerden kaynaklanır ve tedavi edilmeden kendine kendine iyileşir. Akut ya da kronik öksürük farklı nedenlerle ortaya çıkar.
Akut öksürük nedenleri nelerdir?
Akut yani 3 haftadan daha kısa süren öksürük genellikle üst ya da alt solunum yolu enfeksiyonlarından kaynaklanır. Grip ve soğuk algınlığı gibi solunum yolu enfeksiyonları, akut öksürük nedenlerinin başında gelir.
Üst ve alt solunum yollarını etkileyerek öksürüğe neden olabilen durumlardan bazıları aşağıda sıralanmıştır;
- Grip,
- Soğuk algınlığı,
- Farenjit,
- Bahar alerjisi,
- Bronşit,
- Zatürre,
- Boğmaca hastalığı,
- Tahriş edici madde solumak,
- Akut sinüzit.
Kronik öksürük nedenleri nelerdir?
Tütün kullanımı hemen her zaman kronik solunum yolu problemleri ile ilişkili olması nedeniyle kronik öksürük nedenleri arasında da başta gelir. Aynı zamanda bu nedenle ortaya çıkan öksürüğün kendine has bir sesi bulunur.
Kronik öksürüğe neden olabilen durumlardan bazıları şunları içerir;
- Sigara kullanımı,
- Geniz akıntısı,
- Solunum yollarını döşeyen mukoza tabakasında kuruluk,
- Gastroözofageal reflü hastalığı,
- Astım,
- Solunum yolu alerjileri,
- Bazı ilaçlar (Örneğin ACE inhibitörleri),
- Kistik fibrozis,
- KOAH (Kronik obstrüktif akciğer hastalıkları),
- Üst solunum yolu ve yutma kaslarının koordinasyonunu zayıflatan parkinsonizm gibi nöromüsküler hastalıklar,
- Tüberküloz,
- Akciğer mantar enfeksiyonları,
- Akciğer embolisi,
- Akciğer kanseri.
Eğer öksürük, hafifleme eğilimi göstermeden 3 hafta boyunca devam etmişse ya da daha da şiddetli bir hale gelirse doktora gitmek doğru davranış olacaktır. Çoğu durumda, öksürükte altta yatan ciddi bir hastalık saptanmaz. Ancak nadir durumlarda uzun süreli öksürük, akciğer kanseri veya kalp yetmezliği gibi acil tedavi gerektiren daha ciddi bir hastalığın işareti olabilir. Aşağıdaki durumlarda mutlaka bir sağlık kuruluşuna başvurarak ileri tetkik ve tedavi yaptırmakta fayda vardır;
- Şiddetli öksürük varsa,
- Öksürükte artma olursa,
- Öksürüğe eşlik eden kilo kaybı durumunda,
- Boyun bölgesinde ele gelen şişliklerin varlığında,
- Yutma güçlüğü gelişirse,
- Seste kalıcı değişiklikler ortaya çıkarsa,
- Kan tükürme şikâyeti de varsa,
- Nefes almada güçlük yaşanıyorsa,
- Göğüs ağrısı gelişirse,
- Düşmeyen dirençli ateş varlığında.
Kuru öksürük nedir?
Beraberinde balgam (mukus) üretimi olmayan öksürük kuru öksürük olarak tanımlanır. Alerjilerden asit reflü hastalığına kadar birçok farklı rahatsızlık kuru öksürüğe neden olabilir. Bazı durumlarda ise öksürüğe işaret eden açık bir sebep yoktur. Sebep ne olursa olsun, devam eden kuru bir öksürük, özellikle de geceleri artış gösteriyorsa hayat kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir.
Kuru öksürüğün yaygın nedenlerinden biri olan astım, solunum yollarında şişme ve daralma ile seyreden bir durumdur. Astımda balgamlı öksürük de görülebilir; fakat daha sık olarak kuru öksürük vardır. Kuru öksürük nedenlerinden bir diğeri ise bir tür kronik asit reflüsü olan gastroözofageal reflü hastalığıdır. Bu hastalıkta mide asidi düzenli olarak yemek borusuna geri kaçar. Mide asidinin yemek borusunda meydana getirdiği tahriş öksürük refleksini tetikleyebilir. Öksürükle birlikte göğüste ağrı, yanma, yutma güçlüğü, hafif ses kısıklığı gibi belirtiler de vardır.
Bir diğer kuru öksürük nedeni de geniz akıntısıdır. Mevsimsel alerjiler ve grip gibi solunum yolu rahatsızlıklarında ortaya çıkabilir. Hastalık döneminde üretilen mukus yapısı ile normal zamanda üretilen mukus yapısı arasında bazı farklar mevcuttur.
Bu rahatsızlıklarda geniz akıntısı o bölgedeki sinir uçlarının tetiklenmesine neden olarak öksürük refleksini tetikleyici etki gösterebilir. Boğaz ağrısı, yutkunma güçlüğü ve gece öksürüğü, geniz akıntısı ile birlikte görülebilecek belirtiler arasında yer alır.
Viral enfeksiyon hastalıkları arasında yer alan soğuk algınlığı gibi rahatsızlıkların belirtileri genellikle 1 hafta içerisinde gerileme eğilimindedir. Bu solunum yolu hastalıklarının belirtileri arasında yer alan öksürük diğer belirtiler hafiflemesine rağmen devam edebilir. Grip sonrası öksürük genellikle kuru nitelikte olup 2 ay gibi uzun bir süre boyunca kendisini gösterebilir.
Kuru öksürüğe yol açan diğer nedenler arasında;
- Çevresel tahriş edici ajanlar,
- ACE inhibitörleri olarak adlandırılan tansiyon ilaçları,
- Boğmaca hastalığı,
- Pnömotoraks,
- Akciğer kanseri,
- Kalp yetmezliği şeklinde sıralanabilir.
Kuru öksürüğe ne iyi gelebilir?
Kuru öksürüğün en iyi tedavisi, öksürüğe neden olan sorunun tespit edilip buna yönelik tedavi uygulanmasıdır. Soğuk algınlıkları söz konusu ise bunların bakteriyel kaynaklı olması halinde antibiyotik ilaçlardan yararlanılabilir. Astım hastalarında, kısa vadeli atak tedavilerinde bronkodilatör ilaçlar, uzun vadeli tedavide ise kortikosteroidler reçetelendirilebilir. Reflü hastalarında ise antiasitlerden yararlanılabilir.
Bunların yanı sıra doğrudan öksürüğün azaltılabilmesine ve dindirilmesine yardımcı olacak semptomatik tedaviler uygulanabilir. Boğaz spreyleri, pastiller, öksürük şurupları bunlara örnek olarak verilebilir. Ek olarak yatarken kullanılan yastığın yükseltilmesi, sıcak bir duş almak, ılık içecekler tüketmek öksürüğün dindirilmesine katkıda bulunur. Kuru öksürük nasıl geçer sorusuna yanıt olarak hastalar günlük yaşamlarında alabilecekleri bazı önlemlerin de olduğu belirtilebilir. Örneğin sigara ve tütün mamullerinin kullanımından kaçınmak, bunların dumanına maruz kalmayı önlemek, bol bol su içmek, havanın nemlendirilmesi için bazı nemlendiricilerden yararlanmak veya odaları sık sık havalandırmak öksürüğün azaltılmasında oldukça etkilidir. Astım ve alerji sorunu bulunan kişilerin evde ve özellikle de yatak odasında antialerjik özelliğe sahip eşyaların kullanımını tercih etmeleri de önemlidir.
Eğer siz de kuru öksürük sorunu yaşıyorsanız ve kuru öksürüğe ne iyi gelir diye merak ediyorsanız bir sağlık kuruluşuna başvurarak muayeneden geçmenizde fayda vardır. Erken dönemde öksürüğe ilişkin tedavi alarak durumun kronikleşmesini ve daha ciddi boyutlara ulaşmasını önleyebilir, sağlığınızı koruyabilirsiniz.
Alerjik öksürük nedir?
Alerjik öksürük, bağışıklık sisteminin grip veya soğuk algınlığı gibi bir enfeksiyondan ziyade bir alerjene yanıtından kaynaklanan öksürük türüdür. Kronik kuru öksürüğü olan bireylerde bu durum yüksek olasılıkla alerji ya da astımdan kaynaklanıyor olabilir. Alerjik öksürüğe genellikle hapşırık, burun tıkanıklığı, ciltte ve gözlerde kaşıntı, burun akıntısı, göz altında mor halkalar gibi başka alerji belirtileri de eşlik eder.
Balgamlı Öksürük Nedir?
Balgamlı öksürük, balgam üretimi ile birlikte görülen öksürüğe denir. Balgam, göğüs veya boğazın arkasına bir şey sıkışmış gibi bir hisse neden olur. Akciğer ve solunum yollarında normal şartlar altında da bir miktar mukus üretimi vardır.
Mukus, solunum yollarını nemli tutmak ve akciğerleri tahriş edici maddelerden korumak gibi vücut için yararlı birçok işlevi yerine getirir. Fakat balgamlı öksürükte solunum sisteminde aşırı bir mukus üretimi söz konusudur. Balgamlı öksürük en çok soğuk algınlığı, grip gibi mikroorganizmaların neden olduğu enfeksiyonlardan kaynaklanır. Bu hastalıkların seyri esnasında burun ve geniz akıntısı ile halsizlik gibi belirtiler hastalık tablosuna eklenebilir. Bu öksürük türü akut ya da kronik şekilde kendisini gösterebilir.
Gece öksürüğü nedir?
Gece vakti özellikle uykuya yakın zamanlarda ortaya çıkan öksürük, kişinin uyku düzenini etkileyebileceği için önemli bir konudur. Genellikle kuru nitelikte olan bu öksürüğün kontrol altına alınmasında çeşitli damlalar, nemlendiriciler, dinlenme, öksürüğü tetikleyici özellik gösteren irritan maddelerden kaçınma, reflü hastalığının kontrol altına alınması ve sıvı tüketiminin arttırılması gibi çeşitli uygulamalar olumlu etki gösterebilir.
Öksürüğe ne iyi gelir?
Öksürüğe iyi gelen uygulamalar çoğunlukla hastanın kendini daha iyi hissetmesini sağlamayı amaçlar. Bu yöntemler genellikle öksürüğün şiddetini azaltsa bile süresini kısaltmaz. Öksürüğe iyi gelen uygulamalardan bazıları şunları içerir;
- Geniz akıntısı nedeniyle ortaya çıkan öksürükte bol sıvı tüketimi akıntının yoğunluğunu azaltarak tahriş edici özelliğini minimum seviyeye indirir. Yine bol sıvı alımı öksürüğün diğer bir nedeni olan kış aylarında mukoza membranlarında gelişebilecek kuruluğu da önler.
- Pastiller boğazın arkasını uyuşturarak öksürük refleksini azaltmaya yardım eder.
- Sıcak bitki çayları içmek de boğazı yatıştırır.
- Bal, boğaz bölgesini kaplayarak tahrişi azaltır ve öksürüğün yatışmasına yardımcı olur.
- Sıcak bir duş, burundaki sekresyonları incelterek öksürüğün hafiflemesine katkı sağlar. Sıcak duş hem soğuk algınlığı hem de alerjilerden kaynaklanan öksürükte etkili olabilir.
- Kalorifere ıslak havlu koyarak ya da buhar makinesi ile oda havasını nemlendirmek yardımcı olabilir.
- Parfümler ve kokulu banyo spreyleri gibi kapalı alan hava kirleticilerinin kullanımından kaçınmak öksürüğün kontrolüne yardım edebilir. Bu tür ajanlar bazı insanlarda kronik sinüs tahrişine neden olarak, sinüslerde aşırı mukus üretimi sonucunda kronik öksürüğe zemin hazırlayabilir.
Öksürük nasıl geçer?
Boğaz ağrısı ve öksürük gibi belirtilerin hafifletilmesinde bal katkı sağlayabilir. 2 çay kaşığı bal, ılık su ve limon ile hazırlanan sıcak çay öksürük şikayetinin kontrol altına alınmasında etkili olabilir.
Nane yaprağının sağlığı olumlu yönde etkileyebilecek birçok farklı özelliği vardır. İçinde yer alan menthol türevi maddeler üretilen mukusun parçalanmasına yardımcı olarak solunum yollarında temizleyici etki gösterebilir.
Buharlı duşlar, sıcak çaylar ya da pastil gibi yöntemler size yardımcı olamadığında, öksürüğü hafifletmek için doktorun önerdiği çeşitli ilaçlara kullanılabilir. Tedavide reçete edilebilen ilaçlardan bazıları şunları içerir;
- Dekonjestanlar: Bu grup ilaçlar uygulandıkları bölgede yer alan kan damarları üzerinden etkilerini gösterirler. Bu damarlarda büzülmeye neden olan dekonjestanlar böylelikle çevre dokulara kan akımının azalmasına ve boyutlarının küçülmesine neden olur.
- Dekonjestan etki gösteren ilaçlar, şişmiş burun dokusunu küçülterek ve mukus üretimini azaltarak burun tıkanıklığının giderilmesine ve akciğerlerdeki balgamın kurtulmasına yardımcı olur. Böylece aşırı balgamdan kaynaklanan öksürüğün kontrolünde ve nefes almanın rahatlatılmasında etkilidir.
- Balgam sökücü ilaçlar: Ekspektoran ilaçlar olarak da bilinen bu ilaç grubu, etkilerini mukus tabakasını yıkarak gösterir. Balgamın atılmasını kolaylaştırarak öksürüğü hafifletir.
- Öksürük baskılayıcıları ilaçlar: Göğüs ağrısına yol açacak kadar şiddetli öksürük durumunda dekstrometorfan gibi öksürük kesici bir ilaç önerilebilir. Bu ilaçların etki mekanizmalarının temelinde öksürük refleksinin baskılanması yer alır.
- Alerjik öksürükte antihistaminik grubu ilaçlar yardımcı olabilir.
- Astıma bağlı öksürük varsa tedavide astım ilaçları kullanılır.
Bebeklerde ve çocuklarda öksürük nedenleri nelerdir?
Bebeklerin hastalanmaları ve bu hastalıkların seyri esnasında öksürük gibi çeşitli belirtiler göstermeleri aileler açısından üzüntü verici bir durumdur. Bebeklerdeki birçok rahatsızlıkta öksürük belirtisi oluşabilir ve hem altta yatan nedenin ortaya konması hem de etkin tedavinin planlanması açısından bebeklerin en yakın sağlık kuruluşlarında değerlendirilmesi önerilir.
Özellikle nefes almada güçlük çekme belirtilerinin ortaya çıktığı, nefes darlığının meydana geldiği, 3 aydan küçük yaştaki bebekler için 38 derece ve üzerinde ateş varlığı, öksürük ile birlikte bir miktar kan gelmesi, yutkunma güçlüğü, ağzın tam açılmasında güçlük çekme ve aşırı derecede büyük bademcikler gibi çeşitli belirtiler bebeklerde ortaya çıkan öksürük şikayetinin seyrinin acil bir durum olabileceğine işaret eder.
Serum fizyolojik damlalar, vakum etkisi gösteren araçlar ve ortamı nemlendirici aletler bebeklerde ortaya çıkan öksürüğün kontrol altına alınmasında katkı sağlayabilir.
Yetişkinlerde olduğu gibi çocukları için de öksürük önemli bir savunma mekanizmasıdır. Çocuklarda öksürük, genellikle vücudunun balgam, yabancı cisim gibi solunum yollarında bulunan tahriş edici bir faktörden kurtulmaya çalıştığının işaretidir.
Çocuklarda sık görülen öksürük nedenleri arasında enfeksiyon, soğuk algınlığı, grip ve krup sayılabilir. Öksürük şikayetine neden olan enfeksiyon hastalığının türüne bağlı olarak öksürüğün karakteri değişkenlik gösterebilir. Bazı enfeksiyonlarda öksürüğün sesi kaba olarak duyulurken bazı rahatsızlıklarda ise bir ıslık sesini andırır tarzda bir özelliğe sahip olabilir.
Boğmaca, bakteriler tarafından meydana gelen ve belirgin öksürük şikayeti ile seyreden bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Hastalık etkeni bakterinin çeşitli toksinlerine bağlı olarak solunum yollarında hasar ve ödem meydana gelir.
Bu hastalıktan muzdarip çocuklarda ortaya çıkan şiddetli öksürük nöbetleri nedeniyle nefes darlığı oluşabilir. Çocuk, öksürük nöbetinin sonunda derin bir nefes alır. Çok yüksek derecede olmayan ateş, burun akıntısı ve hapşırma gibi belirtiler, boğmaca hastalığında öksürük şikayetine eşlik edebilir. Aşılanma ile önlenebilen hastalıklar arasında yer alan boğmaca özellikle bebekler için tehlikeli bir hastalıktır.
Çocuklarda gelişen kronik öksürük ise en sık olarak astımdan kaynaklanır. Ancak geniz akıntısı, bronşiyolit ya da reflü hastalığı gibi durumlar da kronik öksürük nedeni olabilir. Hava yollarının kronik olarak iltihaplanması ve daralması ile seyreden bir hastalık olan astım birçok faktör tarafından tetiklenebilir. Çevresel irritan maddeler, solunum yolu hastalıkları ve fiziksel aktivite esnasında sarfedilen efor astım için tetikleyici faktörlere örnek teşkil eder. Kuru ya da yaş (balgamlı) nitelikte olabilen astım hastalarının öksürüğü çocukluk dönemindeki hastalarda oyun esnasında veya geceleri daha sık olarak ortaya çıkma eğilimindedir. Astım atağı sırasında çocuğun nefes alıp vermesi ile ıslık sesi duyulabilir.
Çocuklarda balgamlı öksürük solunum yollarına yabancı cisim kaçması, sigara dumanı ya da başka tahriş edici çevresel ajanlardan kaynaklanabilir. Çocuklar ve bebekler ellerindeki cisimleri ağız ve burunlarına götürme eğilimindedir. Bu cisimleri derin bir şekilde solunum yollarına çekmeleri halinde bu cisimler soluk alıp verme işleminde çeşitli derecelerde tıkanmalara neden olabilir. Yabancı cisimlerin tanı ve tedavisi en yakın sağlık kuruluşlarında acil olarak gerçekleştirilmelidir.
Kaynak:medicalpark.com.tr
