Kolesterol dost mu? Düşman mı?

Son 20-30 yılda sıhhatle ilgili en çok tartışılan ve speküle edilen hususlardan birisi de budur. Kolesterol ve alt bileşenlerinin olağan kıymetlerinin ne olması gerektiği, kolesterol düşürücü ilaçların büsbütün günahsız ve yan tesirlerinin olup olmadığı, kimlere kolesterol düşürücü ilaçların verilip verilmeyeceği, beslenmede nelere dikkat edileceği, neyin yenilip neyin yenilmemesi gerektiği uzun yıllar tartışılmış ve tartışılmaya devam etmektedir. Hatırlanacağı üzere tüm dünyada uzun mühlet yumurtanın, tereyağının, kırmızı etin bilhassa küçük baş hayvan etlerinin ve buna benzeri birçok temel besinin kolesterolü yükselttiği ve yenilmemesi gerektiği söylenmektedir. Bunlar ne derecede doğrudur? Kanda olması gerekenden daha fazla kolesterol olduğunda ne cins riskler oluşturabilir?

Öncelikle kolesterol nedir?

Kolesterol de kanımızda bulunan bir çeşit yağ eseridir. Yağlar bedenimizin temel yapı taşları ve güç kaynağı olmakla birlikte birebir vakitte birçok hormon ve metabolik eserin de temel unsurlarıdır. Münasebetiyle yaşamsal tüm işlevlerimiz içinde gereklidir. Kolesterol beyin, hudutlar, kalp, bağırsaklar, kaslar, karaciğer başta olmak üzere tüm bedende yaygın olarak bulunur. Olağan şartlarda yağlar suda çözünmez ve kanda taşınabilmeleri için karaciğerde bir protein zincirine bağlanarak yani paket edilerek kana verilir. Bu kolesterol ile protein bileşiğine de lipoprotein denilir. Lipoproteinler çok sayıda olmakla birlikte esas iki tanedir.

1. LDL (low density lipoprotein, düşük yoğunluklu lipoprotein): Makûs huylu kolesterol,
2. HDL (high density lipoprotein, yüksek yoğunluklu lipoprotein): Güzel huylu kolesterol olarak da bilinir.

İyi kolesterol ya da makûs kolesterol demenin hedefi yalnızca kolay anlatabilmektir. HDL ne kadar yüksekse damar sertliği riskinin o kadar az olacağı öngörülmektedir. Çokça kullandığımız bir öbür yağ pahası de trigliseriddir. Trigliserid de kolesterol üzere kanda çözünen bir yağdır. Kan trigliserid seviyesi ile damar sertliği ortasındaki bağ kolesterol kadar bariz değildir. Ateroskleroz ya da damar sertliği dediğimiz durum bedenimizin her yerinde bulunan damar yatağının oluşan aterom plakları nedeniyle daralması, sertleşmesi ve doku sirkülasyonunun bozulması demektir. Aslında damar sertliği hayatın olağan bir sürecidir. Birçok muharrir damar sertliğinin doğumla bir arada başladığını ve yaşlanma sürecinin doğal bir kesimi olduğunu tabir etmektedir. Ateroskleroz bu yazının konusu olmamakla birlikte kolesterol ve kan yağları ile bağlantısının bilinmesi gereklidir.

Yüksek kolesterol seviyeleri tek başına damar sertliğine neden olur mu? Yüksek kolesterol seviyeleri ile damar sertliği ortasında direkt bir bağ var mıdır?

Aksini tez eden birtakım yayınlar da olmak kaydıyla bugün için kabul edilen yaygın görüş bu soruların yanıtının evet olduğudur. Tek başına kan yağları yüksekliği damar sertliği ve bunun sonucunda da birçok organ hastalığı için önemli risk faktörüdür. Diyabet, hipertansiyon, obesite, sigara kullanımı üzere ek risk faktörleri de varsa bu sürecin sürat kazanacağı öngörülmektedir. Fakat tek başına kolesterol ya da yağ yüksekliği kalp damar ve beyin damar hastalıklarının gelişmesi için kâfi değildir. Bilhassa beslenme alışkanlıkları, sağlıklı ve doğal beslenilip beslenilmediği, gerilim, hareketsiz ömür ve olumsuz etraf şartları en az yağ kıymetlerinin yüksekliği kadar ve tahminen ondan daha fazla belirleyicidir. Alkol kullanımı gerek yağ metabolizmasını gerekse öbür tüm metabolik istikrarları olumsuz etkileyerek bu hastalıklar için çok daha önemli bir risk faktörü oluşturur. Bilinmesi gereken kan yağları yüksekliğinin de önlenebilir bir risk faktörü olduğudur.

Normal pahalar nedir?

Kolesterol için: 200 mg/dl’nin altı istenilen seviye, 200-239 mg/dl ortası sonda yüksek, 240 mg/dl’nin üstü ise yüksektir.

LDL için: 130 mg/dl’nin altı istenilen seviye, 130-159 mg/dl ortası sonda yüksek, 160 mg/dl’nin üstü ise yüksektir.

HDL için: 35 mg/dl’nin altı düşüktür.

En çok speküle edilen hususlardan birisi işte bu olağan kıymetlerin ne olduğu bahsidir. Üstte verilen pahalar Amerikan standartları olup aslında herkes için normali yansıtmayabilir ve şahsî sapmalar bulunabilir. Olağan kavramını kesinlikle her kişi için özel olarak değerlendirmeliyiz. Sonda yüksek kıymetlerin manası her kişi içi farklı olabilir. Her sonda yüksek kıymet kolesterol düşürücü ilaç verilmesini gerektirmeyebilir. Toplumsal Güvenlik Kuruluşumuz (SGK) da bu spekülasyonlardan ötürü bir ekip ödeme kriterleri geliştirmiştir ve bu kriterlere uyulmadığında ödeme yapmamaktadır. Tüm dünyada kolesterol ilaçları pazarı çok büyüktür ve değerli bir rant kapısıdır. Maalesef milletlerarası çalışmacılar da ilaç tröstlerinin tesirinde kalmakta ve kolesterol düşürücü ilaçlar çok günahsız gösterilmeye çalışılmaktadır.

Kolesterol yüksekliği şikâyete neden olur mu?

Birçoğumuzun düşündüğünün bilakis kolesterol ya da yağ yüksekliği direkt bir şikayete neden olmaz. Yani kolesterol yüksekliğine ilişkin bir baş ağrısı, halsizlik, bulantı ya da diğer bir belirti görülmez. Kolesterol yüksekliği öbür hastalıklar için risk faktörüdür ve oluşan hastalığa ilişkin belirtiler, yani bir kalp, beyin damar hastalığı ya da bir böbrek hastalığı oluşmuş ise onun belirti ve bulgularını görürüz.

Değerler nasıl yorumlanır?

Yüksek kolesterol kıymetleri ferdî olarak kıymetlendirilir. Hayat stiliniz, beslenme üslubunuz, birtakım hastalıklara karşı genetik yatkınlığınız, mevcut hastalıklarınız üzere birçok faktör göz önüne alınarak kan sonuçlarınız kıymetlendirilir ve anlamlandırılır. Örneğin 220 kolesterol bedeli sağlıklı ve riski olmayan bir bireyde büyük bir mana söz etmezken, by pass geçirmiş bir kalp hastasında ya da diyabetli hastada çok manalı ve kesinlikle düşürülmesi gereken bir bedeldir.

Göz gerisi edilmemesi gereken bir öteki mevzu kolesterol ve yağların yaşamsal değere sahip hususlar olduğu, zannedildiği üzere ne kadar düşük kıymetlerde olurlarsa o kadar güzel olacağı üzere bir görüş savunulamaz, bedenimizde yeteri kadar bulunmak zorundadırlar. Beslenme ve günlük hayat alışkanlıklarımızı düzelterek yağ istikrarını çok çarçabuk sağlayabiliriz.

Vücudumuzun yağ istikrarını sağlamamız konusunda beslenmenin tesirlerini ve kolesterol ilaçlarını bir öbür yazıya bırakarak, yumurta ve kırmızı et kullanımı konusuna da kısaca değinelim. Yıllarca kolesterol ve kırmızı et dehşetinin en tepede olduğu periyotlarda bile hastalarına yumurta ve kırmızı eti büsbütün yasaklamamış bir tabip olarak kâfi ve istikrarlı bir biçimde tüketildiklerinde bu besinlerin de çok yararlı ve gerekli olduğuna inanıyorum. Hakikaten tüm dünyada görüşler süratle değişmekte ve yumurta ve kırmızı et bilhassa de koyun eti tüketimi önerilmektedir.

Kaynak: Doktor Sitesi